Üsküdar’daki 357 yıllık Kavak İskele Mescidi tekrar cemaatle buluşacak
İstanbul Etraf, Kültür ve Tarihi Yapıtları Muhafaza Derneğinin (İSTED) araştırmaları sonucu yeri belirlenerek tescil edilen cami Üsküdar Belediyesi öncülüğünde Safa Vakfı tarafından yapılıyor.
İSTED Lideri Erhan Sarışın, caminin yerinin tespit edilerek tescil edilmesi sürecinde yaşananları AA muhabirine anlattı.
Caminin tarihi hakkında bilgi veren Sarışın, Üsküdar Selimiye’de Haydarpaşa Limanı sonları içinde bulunan Kavak İskelesi Mescidi’nin Sultan 4. Mehmet’in hazinedarı Lala Beşir Ağa tarafından 1666 yılında yaptırıldığını söyledi. Caminin 1855 Kırım Savaşı sırasında İngiliz askerlerince depo olarak kullanıldığını belirten Sarışın, Osmanlı arşivlerindeki evraklara nazaran askerlerin mescide ziyan verdiğini ve yaktıklarını anlattı.
İngiliz askerler tarafından kullanılamaz hale getirilen caminin 1885 yılında Sultan Abdülhamit tarafından yine inşa edildiğini aktaran Sarışın, vakitle askeri bölge içinde kalan ve yıpranan caminin 1939’da evvel minaresinin akabinde ve metruk kalan müştemilatın 1959’da tarihi vasfını kaybettiği gerekçesiyle tümüyle yıkıldığını belirtti.
“Caminin fotoğraflarına askeri casusların çektiği fotoğraflarda rastladık”
Dernek olarak kayıp tarihi yapıtların ihyası için çalıştıklarını ve bu hedefle tüm arşivleri taradıklarını anlatan Sarışın, hiçbir kalıntısı bulunmayan Kavak İskele Mescidi’nin yerinin tespit edilmesini şöyle anlattı:
“Burada cami ismine bir emare yoktu. Yalnızca Osmanlı’ya ajanlık faaliyeti için gelen Rus, Fransız ve İngiliz gemilerindeki askerlerin İstanbul Boğazı’na girerken çektikleri fotoğraflar var. O fotoğraflarda bu bölgede bir cami olduğunu, minaresinin de değişik bir mimaride, soğan kubbeli bir mimari olduğunu gördük. Sonra cami hakkında eski haritalarda araştırma yaptıkça buranın Kavak İskelesi Mescidi olduğunu anladık. Evrakları tamamladıktan sonra burayı tescil ettirdik.”
Caminin ikinci kere inşa edilmesi için İSTED, tarihi arşivlerden derlediği dokümanlar ve fotoğraflarla Kültür Varlıklarını Müdafaa Yüksek Şurasına başvurdu. İstanbul 6 Numaralı Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti müracaat üzerine 2015 yılında “Kavak İskelesi Mescidi’nin korunmasına, gerekli kültür varlığı olarak tescil edilmesine, muhafaza kümesinin 2. küme olarak belirlenmesine” karar verdi. Kavak İskelesi Mescidi ve müştemilatı 9 Mayıs 2017 tarihli İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi oturumunda imar planlarına işlendi.
Ardından Üsküdar Belediyesi mülkiyeti Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryollarında (TCDD) olan cami yerini kiralayarak imali için Safa Vakfı ile anlaştı.
Tarihi vesikalardan yola çıkılarak İSTED tarafından hazırlanan ve Anıtlar Konseyi tarafından onaylanan onarım planına nazaran 2021 yılında vakıf tarafından başlatılan inşa çalışmaları sonucunda cami aslına uygun olarak yine ihya edildi.
İki üç ay içinde ibadete açılacak
Caminin üretimini üstlenen Safa Vakfı Anadolu Yakası Temsilcisi Tayfur Öztürk ise ihya çalışmalarında orjinal yapıdaki özelliklere uygun bir inşa çalışması yapıldığını anlatarak, “Aslına uygun bir halde yapıldı. Yaklaşık 80 santimetre duvar kalınlığı var. Horasan harcı ile yapıldı. Klasik çimento kullanılmadı. Kurşun gereçlerle taşlar birbirine tutturuldu. Camimiz çok büyük bir cami değil ancak 250 ile 300 kişilik bir ibadet etme kapasitesi var.” dedi.
Çevre düzenlemeleri bittikten sonra caminin ibadete açılacağını söyleyen Öztürk, “Üsküdar Belediyesi ile birlikte vakıf olarak burayı birlikte bitiriyoruz. Belediyemizin buraya katkıları çok büyüktür. En kısa vakitte inşallah inşaatı büsbütün bitireceğiz. Ecdat yadigarı mescitlerin ihya edilmesi çok kıymetli fakat daha değerlisi buraları canlandırmak, yeşertmek. Ecdadımıza layık jenerasyonlar yetiştirmek. Biz de vakıf olarak buna çaba ediyoruz. İki üç ay içinde büsbütün ibadete açacağız inşallah.” dedi.
Yeniden yapılan Kavak İskele Mescidi alanında lojman, kütüphane, aşevi, dinlenme salonu, kurs binası, gasilhane, şadırvan ve otopark bulunuyor.
