AB Komitesi, Türkiye ile yeni bir başlangıç ve stratejik iş birliği için Gümrük Birliği’nin modernizasyonu ve vize kolaylığı önerdi, karşılığında Ankara’dan Kıbrıs ve Rusya konusunda adım atmasını istedi.
AB önderleri, 29-30 Haziran’daki tepe toplantısında AB Komitesi ile AB Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi’ni, Türkiye ile bağlantıların “stratejik ve ileriye dönük bir bakış açısı ile” şekillendirilmesi maksadıyla teklifler sunmakla görevlendirmişti. Bu adım, Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında yine cumhurbaşkanlığına seçilmesinin akabinde ilgilerde “yeni bir başlangıç arayışı” olarak değerlendirilmişti.
Raporu bir basın toplantısıyla kamuoyuna sunan AB Dış İlgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ile AB Kurulu’nun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu üyesi Oliver Varhelyi, Türkiye ile “ortak çıkar ve faydaya dayalı stratejik iş birliğini” geliştirme isteğine vurgu yaptı. AB başkanları tarafından onaylanması gereken Komite teklifleri ortasında Gümrük Birliği’nin modernizasyonu, muhakkak kümelere vize kolaylığı, üst seviye temasların canlandırılması ve yatırımların desteklenmesi de bulunuyor.
AB Komitesi Dış Bağlantılar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Türkiye’nin AB için çok kıymetli bir partner, komşu ve aday ülke olduğuna vurgu yaparak değişen jeopolitik şartlar altında görüş ayrılıklarından bağımsız olarak ortak tavır sergilenen alanlara odaklanılması bildirisi verdi. Raporun, Türkiye’nin tıkanan üyelik süreciyle ilgili olmadığını, “AB üye adaylığından farklı, daha geniş bir bakış açısı yansıttığını” belirten Borrell, Türkiye ile bağlantıların geleceği için sundukları tekliflerin “kademeli, orantılı ve geriye döndürülebilir” nitelikte olduğuna vurgu yaptı.
Borrell, “AB ve üye devletlerinin çıkarlarını savunmak ve bölgesel istikrarı desteklemek istikametinde elimizdeki tüm araçları kullanmaktaki kararlılığımızı tekrar teyit ediyoruz. Doğu Akdeniz’de istikrarlı ve inançlı bir ortam sağlamak AB’nin stratejik maksadıdır. Beklentimiz çok açık. Doğu Akdeniz’de sükunetin devamı ve refahın ilerletilmesi” dedi.
Türkiye ile Gümrük Birliğinin modernizasyonu için görüşmelerin başlatılmasını önerdiklerini belirten Borrell, “Bunun gerçekleşmesi için Türkiye’den yapmasını beklediğimiz şeyler konusunda da çok netiz. Ticari uyuşmazlıkların ele alınması, Rusya’ya yönelik yaptırımların delinmesinin önlenmesi için bizimle iş birliği ve Kıbrıs müzakerelerinin yine başlatılmasına yardımcı olacak bir klima yaratması” diye konuştu.
AB Kurulu’nun Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu üyesi Oliver Varhelyi de “Türkiye ile kilit hususlardaki görüş ayrılıklarına karşın bizi birleştirenler ayıranlardan daha fazla” diyerek toplumlar ortasındaki yakın temasa işaret etti, iktisat, ticaret, güç, ulaşım üzere alanlardaki büyük potansiyele vurgu yaptı.
Türkiye’nin 2013’ten bu yana talep ettiği vize kolaylığı için şartları hala yerine getirmediğini belirten Varhelyi, lakin vize konusunun toplumlar ortasındaki ağır bağlar ve iktisat açısından kıymetli olduğunu, bu nedenle vize kolaylığını teklifler ortasına aldıklarını kaydetti.
“Kıbrıs’ta iki devletli tahlil değerli bir sınama”
Raporun sonuç kısmında, Türkiye’nin Doğu Akdeniz, çeşitli AB ülkeleriyle ikili bağlar ve kimi ticari uyuşmazlıklar konusunda daha yapan bir tavır sergilediği belirtildi, lakin Kıbrıs’ta “iki devletli çözüm” siyaseti değerli bir sınama olarak nitelendirildi.
Rusya-Ukrayna savaşı ile ilgili olarak Türkiye’nin Ukrayna’dan tahıl ihracatı üzere mevzularda değerli ve yararlı teşebbüslere öncülük ettiği, fakat öteki yandan Rusya’ya yaptırımların Türk toprakları üzerinden delinmesi konusunda son devirdeki uğraşların şimdi somut sonuç vermediği belirtildi.
Raporda Türkiye’nin bölgesel uyuşmazlıklarda askeri usulleri desteklemesi ve Hamas ile ilgili görüşlerinin AB’nin tavrıyla bağdaşmadığı da kaydedildi.
Türkiye’de insan hakları ve hukukun üstünlüğü alanındaki “vahim” duruma, ayrıyeten Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının uygulanmamasına işaret edilerek hukukun üstünlüğü ve temel haklar konusunda diyaloğun bağlantılarda kıymetli yer tutmayı sürdüreceği vurgulandı. Raporda, “Kıbrıs konusu dahil olmak üzere güzel niyete dayalı diyalog ve tek taraflı hareketlerden kaçınılması, daha fazla iş birliği ve karşılıklı faydaya dayalı bir bağlantı geliştirilmesine yardımcı olabilir” denildi.
Raporda AB önderlerinin dikkatine sunulan teklifler ise şöyle:
– AB ile Türkiye ortasında 2019 yılında askıya alınan iktisat, güç ve ulaşım alanlarında Yüksek Seviyeli Diyalog toplantılarının yine başlatılması. Bunun için Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki “yasadışı” sondaj faaliyetlerinden ve AB’ye üye devletlerin egemenlik haklarını ihlal edecek öteki tüm aksiyonlardan kaçınmaya devam etmesi koşul koşuluyor. Bu bağlamda AB-Türkiye İştirak Kurulu toplantılarının da bakanlar seviyesinde tekrar başlatılması tavsiye ediliyor. İklim, sıhhat, göç, güvenlik, tarım, araştırma ve inovasyon alanlarında sektörel yüksek seviyeli diyalogda yeni toplantıların organize edilmesi de teklifler ortasında.
– Dış siyaset ve bölgesel mevzularda diyaloğun daha tesirli ve işler bir formda sürdürülmesi için daha uygun yapılandırılıp tertipli hale getirilmesi. Bu hususta da Türkiye’nin AB’nin ortak güvenlik ve dış siyasetlerine ahengi için kararlı adımlar atması isteniyor. Türkiye Dışişleri Bakanı’nın ilgili hususlarda AB dışişleri bakanlarının gayrıremi toplantılarına davet edilmesi, AB ile NATO ortasındaki stratejik paydaşlığın geliştirilmesi gayesiyle paralel olarak Türkiye’nin, AB Ortak Güvenlik ve Savunma Siyasetleri misyon ve operasyonlarına katkısını artırmaya teşvik edilmesi de öneriliyor.
-Sektörel iş birliği başlığı altında Türkiye ile AB ortasındaki Gümrük Birliği’nin modernizasyonu için müzakere çerçevesini belirlemek üzere istişarelere başlanması tavsiye ediliyor. Bunun için Türkiye’nin Rusya’ya yönelik yaptırımların kendi toprakları üzerinden delinmesine karşı süratli ve faal adımlar atması ve AB ile ticari uyuşmazlıkları çözme uğraşlarına devam etmesi isteniyor. Rusya yaptırımlarına ahenk çerçevesinde bilhassa muharebede kullanılan eserleri içeren Ortak Yüksek Öncelikli Eserlerin yine ihracını engelleyecek tesirli tedbirleri hayata geçirmesi, Kıbrıs müzakerelerinin tekrar başlatılmasına taban hazırlayacak bir ortam yaratması da Türkiye’den talep ediliyor.
-Yatırımlar başlığı altındaysa kamu ve özel yatırımların artırılması için başta internet temasları, dijital, güç, ulaştırma ve yeşil güç alanlarında, Avrupalı ve milletlerarası mali kuruluşlarla yakın iş birliği içinde Türkiye Yatırım Platformu çerçevesindeki mukavelelerin imza sürecinin hızlandırılması öngörülüyor. Avrupa Yatırım Bankası Türkiye’deki tüm dallarda faaliyetlerini yine başlatmaya davet ediliyor.
“Göç idaresi ve sığınmacılarla mesken sahibi topluma mali destek” başlığı altında, 2016 yılında imzalanan mülteci mutabakatının daha tesirli ve iki tarafın da faydasına olacak halde uygulanması isteniyor.
Bu bağlamda Türkiye’den AB’ye sistemsiz göç akınını önlemek üzere eforlarını artırması, hudut müdafaa tedbirlerini güçlendirmesi, insan kaçakçılarına karşı tedbirleri artırması, Yunan adalarından geri gönderilen sığınmacıların geri kabulüne yine başlaması isteniyor, İstanbul Havalimanındaki yolcu taraması ve hudut denetimlerinin aktifliğinin artırılması için Türk makamları ve havayolu şirketleriyle mevcut iş birliğinin devam ettirilmesi öneriliyor.
2016’daki mutabakat çerçevesinde AB ülkelerinin Türkiye’den Suriyeli sığınmacıları kabul etmesi, ayrıyeten Türkiye’deki sığınmacılar ve sığınmacıların ağır yaşadığı bölgedeki mesken sahibi topluluklara takviyenin sürdürülmesi de destekleniyor.
Önerilerin “Vize Prosedürleri” başlıklı son kısmında ise başta iş insanları, öğrenciler ve AB ülkelerinde akrabaları yaşayan Türk vatandaşları olmak üzere makul kategorilerdeki Türk vatandaşlarına vize kolaylığı için, üye ülkelerin imkanları öncelikli olarak gözden geçirmesi isteniyor.
Önerinin, Schengen Bölgesine çoklu giriş vizelerini kapsadığına da işaret edilerek bu çeşit vizelerin uzun müddetliğine verilmesi için vize kurallarındaki esnekliklerin sonuna kadar kullanılması tavsiye ediliyor.
